W serii artykułów pt. Książka łączy rodzinę, czyli biblioteka poleca nie zapominam o rodzicach, dziadkach i opiekunach. Tym razem chcę Was zachęcić do aktywnego rodzicielstwa opierającego się na wspólnym spędzaniu czasu z dzieckiem w działaniu. Rodzic może nie tylko wychowywać, uczyć postaw, zachowań i wartości, ale także pomagać dziecku odkrywać pasje, zainteresowania i aktywnie korzystać z wytworów kultury. Rodzic jest pierwszą osobą, która wprowadza swoje pociechy w świat kultury, warto więc to robić świadomie i wybierać z niej to, co najlepsze dla danego dziecka i danej rodziny. Nie jest to proste i nie każdy wie jak, gdzie i od czego zacząć. Dlatego polecamy poradnik aktywnego rodzica, który z pewnością podpowie Wam, jak nauczyć się wspólnie cieszyć się ze sportu, książek, muzyki, teatru czy gotowania.

Ewa Świerżewska, Aktywni razem. Pomocnik pozytywnego rodzicielstwa, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2015

Wiek: dla rodziców / opiekunów

Aktywni razem. Pomocnik pozytywnego rodzicielstwa to pozycja obowiązkowa dla wszystkich zabieganych rodziców, którzy myślą, że nie mają czasu na wspólne aktywności z dzieckiem, ale mimo to bardzo chcą je do życia wprowadzić. Dziecko – jak pisze Ewa Świerżewska – „w chwili pojawienia się na świecie (a czasem już kilka miesięcy wcześniej) wywraca do góry nogami dotychczasowy porządek”, a świeżo upieczeni rodzice często rezygnują ze swoich dotychczasowych pasji, uprawiania sportu, czy chodzenia na wydarzenie kulturalne z uwagi na brak i chroniczne zmęczenie. Autorka zwraca uwagę, że prawda nie wygląda jak w kolorowych magazynach i filmach i nie należy się tego wstydzić. Dzieci na ogół nie są bezproblemowymi aniołkami, często chorują i wymagają ciągłej uwagi. Trudno w takiej sytuacji zacząć biegać, jeździć na rowerze, czy regularnie chodzić do teatru. Warto sobie uświadomić, że rodzicielstwo nie polega na rezygnacji z siebie, „warto […] pamiętać, że chociaż teraz staliśmy się rodzicami, nadal jesteśmy kobietą i mężczyzną, partnerami, którzy mają prawo do intymności i też obowiązek dbania o wzajemne relacje we wszystkich sferach”. Można się rozwijać, a także do podejmowanych aktywności włączać dzieci. Na swoim przykładzie Ewa Świerżewska udowadnia, że da się to zrobić. Potrzeba tylko solidnego planu, chęci, konsekwencji i uporu. I nie można się poddawać, mimo wielu przeciwności.

Autorka zwraca uwagę, że jej książka nie jest typowym poradnikiem, ponieważ sama ich nie lubi – „podchodzi [do nich] jak pies do jeża”. W związku z tym stawia na naukę przez doświadczenie i pokazuje konkretne rozwiązania, które sprawdziły się u niej i innych rodziców. Jej celem jest „pokazywanie możliwości, podsuwanie pomysłów, dzielenie się doświadczeniami własnymi, a także innych rodziców”. Możecie się więc spodziewać nie akademickiej teorii i rozważań, a konkretnych pomysłów i rozwiązań. Świerżewska jest wiarygodna, ponieważ opowiada o swoim życiu, o działaniach, które sama podjęła. Nie ubarwia rzeczywistości, pisze również o przeciwnościach i porażkach. Wspomina także negatywne komentarze otoczenia – rodziny, przyjaciół i znajomych – i podpowiada, jak sobie z nimi radzić. Przytacza również cytaty z innych rodziców stojących w tej samej sytuacji – w ten sposób pokazuje wielość perspektyw, podkreśla, że świat jest złożony i każdy z nas ma inne doświadczenia, potrzeby, oczekiwania i reakcje. Nie można ich wartościować, inność jest naturalna, nie ma w niej nic złego – także w rodzicielstwie i wychowaniu. Pokazuje, że nie ma jednej recepty na rozwiązanie problemów

Książka Świerżewskiej zaczyna się częścią zatytułowaną Nowy porządek. Jest to zbiór ogólnych refleksji na temat rodzicielstwa, szczególnie jego początków i problemów z nim związanych. W tej części nacisk położony jest na to, by nie zatracić się w byciu rodzicem. Autorka podkreśla, że mama i tata to też ludzie, którzy mają inne potrzeby niż dziecko i dla własnego dobra nie mogą z nich całkowicie zrezygnować. Dołącza również spis poradników, z którymi warto się zapoznać, a które mogą w jakimś stopniu pomóc w odnalezieniu się w roli rodzica.

Aktywni razem. Pomocnik pozytywnego rodzicielstwa ma wydzielone trzy główne obszary tematyczne – sport, kulturę i gotowanie. Autorka drobiazgowo rozpisuje, jak na powrót włączyć się w te aktywności i jak zaangażować w nie dzieci, by było to korzystne i ciekawe zarówno dla nich, jak i dla rodziców. Pokazuje też jak zacząć, jeśli ktoś wcześniej za bardzo nie sięgał do którejś z powyższych aktywności.

Druga część Pomocnika pozytywnego rodzicielstwa nosi tytuł Razem sportowo. Świerżewska pisze w niej o rodzinnym uprawianiu sportu. Zwraca uwagę na jego pozytywne aspekty – nie tylko te oczywiste, związane ze zdrowiem. Wskazuje również na jednoczący wymiar sportu. Wspólna aktywność fizyczna pozwala budować i wzmacniać więzi rodzinne. Autorka podejmuje również kwestie związane z motywacją, wytrwałością i decyzyjnością. Wyraźnie zaznacza że ruch nie jest obowiązkiem, a przywilejem – indywidualną decyzją każdego i każdej z nas, również w kontekście posiadania rodziny. Kładzie naciska na wspólnotowość w podejmowaniu decyzji, czy i jaką aktywność wybrać. Zaznacza przy tym, że sport ma być celem samym w sobie. Jej zdaniem nie powinno się skupiać na wynikach, efektach i progresowaniu, lecz na wspólnym podejmowaniu aktywności. Co nie oznacza, że trzeba zrezygnować z udziału w zawodach sportowych. Podpowiada też, jak to zorganizować, by żaden członek rodziny nie czuł się pokrzywdzony lub wykluczony.

Autorka przygotowała dla Was zestawienie proponowanych dyscyplin, które sprawdzą się w rodzinnym uprawianiu sportu. Spis opatrzony jest bardzo praktycznym komentarzem – co trzeba wiedzieć, zaczynając ćwiczenia, jaki sprzęt kupić, czy gdzie się wybrać na pierwsze treningi. Pisze też, jak przystosować daną aktywność do dzieci w różnym wieku, zaczynając od tych najmłodszych. Pokazuje, że da się wprowadzić aktywność do życia nawet bardzo małych dzieci. Da się też nie rezygnować ze swoich ulubionych sportów – najważniejsze są: plan i przemyślane podejście. Świerżewska podpowiada również, jak przekonać dziecko do aktywności, nie zanudzić go i dostosować poziom do jego chęci i możliwości. Wskazuje zalety danej aktywności, jednocześnie zwraca uwagę na potencjalne niebezpieczeństwa, czy problemy. Dzięki temu będzie Wam łatwiej zapobiec najczęstszym potencjalnym zagrożeniom.

W poradnik dotyczący aktywności sportowej Świerżewska dodatkowo wplata ogólne refleksje i wskazówki odnośnie wychowania. Uprawianie sportów zimowych i wiążące się z nim kupowanie sprzętu staje się podstawą do refleksji, jak nauczyć dziecko szacunku do pieniądza, nieulegania materializmowi i myślenia w stylu zero waste. Autorka dzieli się cennymi spostrzeżeniami o rodzicielstwie, które nasunęły jej się w trakcie podejmowania różnych aktywności – książka ma więc dodatkowy wymiar edukacyjny.

Część trzecia – Razem kulturalnie – to zaproszenie do rodzinnego włączenia się w życie kulturalne. Autorka wskazuje, że obcowanie z kulturą od najmłodszych lat ma szereg zalet – nie tylko rozwija wiedzę dziecka o świecie, lecz także jego wrażliwość, przystosowanie społeczne, otwartość i pozytywną ciekawość. Wspólne odkrywanie dzieł kultury jest też ogromną szansą na budowanie i wzmacnianie więzi rodzinnych i współdzielenie emocji. Kultura buduje międzyludzkie mosty, pozwala porozumieć się rodzinom, grupom społecznym i całemu narodowi. W związku z tym każdy rodzic powinien świadomie wprowadzać w nią dziecko już od najmłodszych lat. Świerżewska wskazuje wiele zalet, jakie ma oswajanie najmłodszych dzieci, nawet niemowlaków, z kulturą. Z gracją odbija wszystkie argumenty mające obronić tezy, że obcowanie maluchów z kulturą, to tylko strata czasu i pieniędzy, ponieważ nie są one wystarczająco świadomymi odbiorcami. Naprawdę warto się zapoznać z jej tekstem, jeśli ktoś z Was potrzebuje zostać przekonanym.

Tak jak w przypadku sportu, Świerżewska wymienia szereg dziedzin kultury, które można pokazać dziecku. W opisach zwraca uwagę, na to, co dana dziedzina wnosi do rozwoju dziecka, dla jakiego wieku jest odpowiednia, jak podejść do niej świadomie i gdzie szukać wartościowych treści z jej zakresu. Wskazuje również potencjalne niebezpieczeństwa w obcowaniu z dana dziedziną w zbyt młodym wieku, związane głównie z udziałem w dużych imprezach, które nie zawsze dostosowane są do dzieci. Pokazuje też, że odpowiednio przygotowani rodzice mogą zabrać swoje pociechy nawet na duże i głośne koncerty, mimo że początkowo może się to wydawać złym pomysłem.

Ciekawą częścią fragmentu poświęconego kulturze jest obszar, który nazwę „kreatywnym”. W nim autorka Pomocnika pozytywnego rodzicielstwa zachęca nie tylko do odbioru kultury, ale także do czynnego jej tworzenia. Podkreśla, jak wiele walorów niesie włączenie dzieci w tworzenie sztuki, zaczynając od wielopłaszczyznowego rozwoju, a kończąc na dobrej zabawie. Podkreśla przy tym, że większość dzieci jest raczej kreatywna i chętna do działania, wystarczy więc je odrobinę nakierować, pomóc w czynnościach wymagających użycia narzędzi potencjalnie niebezpiecznych, a na koniec… posprzątać. Świerżewska podaje także spis pomysłów na tworzenie sztuki muzycznej, plastycznej, czy nawet teatralnej. Warto z tego skorzystać, wybierając to, co może spodobać się Waszym dzieciom i Wam.

Na zakończenie tej i poprzedniej części dołączone jest „kalendarium najciekawszych wydarzeń rodzinnych i imprez z elementem rodzinnym lub dla dzieci” w zakresie sportu oraz kultury. Te cenne zestawienia obejmują naprawdę wiele pozycji. Warto do nich zajrzeć i się zainspirować. Podane w książce informacje należy jednak zweryfikować. Są to kwestie, które bardzo szybko się dezaktualizują, więc trzeba wziąć pod uwagę, że książka Ewy Świerżewskiej została wydana w 2015 roku. I chociaż wszystkie pozostałe informacje są cały czas świeże, te zestawienia nie muszą w pełni oddawać aktualnego stanu rzeczy. Sama autorka zaznacza, że jej wykazy są niekompletne, ponieważ formuła i terminy imprez czasem się zmieniają. Podaje jednak adresy stron internetowych, na których można znaleźć szczegółowe informacje dotyczące danego wydarzenia sportowego, ułatwia nam tym samym szukanie i daje do ręki dobrą ściągę. Zestawienia potraktujcie więc jako inspiracje do rozpoczęcia działań i szukania więcej na własną rękę.

Ostatnia, najkrótsza część Pomocnika – Razem w kuchni – poświęcona jest kulinariom i to nie gotowaniu dla dzieci, lecz gotowaniu z dziećmi. Po raz kolejny autorka pokazuje wartości wynikające z podjęcia wspólnie tej aktywności, podkreśla jej wymiar wspólnotowy. Zaznacza również, że dzieci, które włączane są w proces przygotowywania jedzenia, chętniej odkrywają nowe smaki i nie boją się próbować. Zdobywają też umiejętności niezbędne w życiu każdemu człowiekowi, niezależnie od płci. Autorka podkreśla przy tym, jak ważne jest zadbanie o bezpieczeństwo dzieci, ponieważ kuchnia pełna jest narzędzi potencjalnie niebezpiecznych. Podpowiada też, jak to zrobić. Pokazuje jak do działań w kuchni włączać maluchy, nawet te trzyletnie, tak, by gotowanie mogło stać się wspólnym czasem pełnym radości i nauki. Przygotowywanie jedzenia może być podstawą do nauki o produktach, przetwarzaniu, przygotowywaniu. Można też poznawać rośliny, sposób ich uprawy, zalety, czy wartości odżywcze. Kuchnia jako miejsce do nauki biologii? Czemu nie. Można też uczyć geografii w oparciu o kuchnie świata. „W kuchni […] dzieci mogą uczyć się także polskiego, matematyki, czy języków obcych”, zajrzyjcie do książki Ewy Świerżewskiej, by zobaczyć jak da się to zrobić w przystępny sposób. Kuchnia staje się też polem do nauki tolerancji, akceptacji i różnorodności. Autorka wokół jedzenia i gotowania snuje refleksje dotyczące ekologii i konsumpcjonizmu. Pokazuje przy tym, jak podczas wykonywania codziennych, zdawałoby się, ze błahych, czynności kształtować w dzieciach ważne wartości.

Rozdział Razem w kuchni zwieńczony jest częścią bardzo praktyczną – autorka dołącza jeszcze kilka przepisów, które sprawdzą się we wspólnym gotowaniu i jest duża szansa, że posmakują dzieciom. Dostajecie więc gotowe rozwiązania, które możecie sprawdzić we własnych kuchniach i dostosować do potrzeb Waszych rodzin.

Zajrzyjcie do Pomocnika pozytywnego rodzicielstwa i działajcie. Szczególnie teraz, gdy pogoda wydaje się nie sprzyjać podejmowaniu dodatkowych aktywności, warto zrobić dokładnie odwrotnie i zacząć wprowadzać zmiany do swojego życia.

Zapraszamy do biblioteki Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Henryka Sienkiewicza, by wypożyczyć recenzowaną książkę.

Wszystkie umieszczone w tekście cytaty pochodzą z książki Ewy Świerżewskiej, Aktywni razem. Pomocnik pozytywnego rodzicielstwa, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2015.

Zdjęcia pochodzą z archiwum własnego biblioteki CKU.